Vasten voor God

Vasten voor God

Geschiedenis

Ook in het Boeddhisme (ong. 500 v. Chr.) heeft ascese in de vorm van voedselonthouding een belangrijke plaats. Dit, ondanks het feit dat Siddhartha Gautema Boeddha zich volgens de overlevering later steeds meer van de ascese afwendde en zich meer wijdde aan meditatie. Vasten kreeg betekenis in de zin van loutering in spirituele zin, de overwinning op het lichaam en de onvoorwaardelijke onderwerping van het stoffelijke. De meest extreme vormen van vasten in de geschiedenis vinden we in het Jainisme, een Indiase godsdienst, die het gezag van de Veda's afwijst. De grondlegger Mahavira (Grote Held) leerde zijn monniken zelfs dat men de meeste karma ("puntenscore" van goede werken om het god-zijn te verdienen) kon behalen door met vasten een eind aan je leven te maken!

In het Sjintoisme, de Japanse volksreligie, vinden we ook nog trekken van het Jainisme, o.a. in "de grote reinigingsrite"

.  Janisme

Ook de Islam verlangt van "de oprechte gelovige" dat hij vast. In de Koran worden verschillende vormen en periodes van vasten beschreven. Zo is er b.v. de verplichte vorm gedurende de maand Ramadhaan. Verder wordt vasten gebruikt als een boetedoening van een verkeerde daad. Ook kent men het aanbevolen vasten op de z.g. "witte dagen" (13e, 14e en 15e van elke maand). Hoewel ook de Koran vermeldt dat vasten tot "godvrezendheid" moet leiden, kent men ook geestelijke waarde toe aan het vasten zonder de "verplichte gebeden".

Ook in de moderne westerse (niet-christelijke) cultuur heeft vasten een steeds belangrijker plaats ingenomen, met name in de alternatieve geneeswijzen. Veelal worden niet zozeer de geestelijke aspecten van het vasten benadrukt, maar vooral de lichamelijke invloeden op onze gezondheid en onze overvloedige eetgewoontes. Schijnbaar in tegenspraak hiermee is er ook een tekort aan variatie van voedingsstoffen. Ook veel christenen eten te vlug, te veel, te vet, te zoet en te zwaar. Eten is in onze cultuur vaak een vervangingsmiddel voor aandacht en liefde. Van kindsbeen af worden kinderen getroost met een snoepje. Zo worden kinderen vaak teveel "liefderijk" de mond volgestopt met snoep en chocolade. Het legt een basis om op latere leeftijd alle problemen "op te eten". Overgewicht, verkeerde eet- en leefgewoontes vormen een oorzaak voor artroseklachten, hart- en vaatziektes, stofwisselingsziektes en volgens moderne westerse inzichten ook kanker.

Vasten in de bijbel

1. Luk.4:2: "Jezus vastte ...... en daarna kreeg Hij honger." Het betekent onthouding van alle voedsel, zowel vast als vloeibaar, maar niet van water. Er wordt gezegd dat Hij niets at, niet dat Hij niets dronk. Daarna staat er dat Hij honger kreeg, geen dorst! Bovendien verzocht de satan Hem met eten, niet met drinken, hoewel dorst veel erger is dan honger. Dit alles wijst op een vasten wat alleen het voedsel betreft.
   Niets wijst er op dat echt vasten ook onthouding is van slaap. Misschien roept de Heer ons wel eens een nacht slaap op te geven (2.Cor.6:5, 11:27), maar onthouding van slaap is geen wezenlijk deel van het vasten. Uit 1.Cor.7:3-5 meent men te mogen afleiden dat vasten voor gehuwden ook onthouding van huwelijksgemeenschap is, maar dan met wederzijds goedvinden. Uiteraard is dit geen wet.
2.  
3. De tweede vorm van vasten is een absoluut vasten, d.w.z. onthouding van zowel eten als drinken. Gewoonlijk duurt dit nooit langer dan drie dagen (daarna is het schadelijk, zo niet dodelijk) Na de ontmoeting van Saulus van Tarsus met de verrezen Christus kon hij drie dagen niet zien, en at of dronk hij niet. (Hand.9:9) Ook Ezra kende een dergelijk vasten van drie dagen lang, als rouwbedrijf over de trouwbreuk van de ballingen. (Ezra 10:6, 9:3)
   Koningin Esther vroeg van Mordechai: Vast om mijnentwil; eet noch drink drie dagen zo min des nachts. (Esther 4:16) In de bijbel kennen we ook een absoluut vasten, wat meer een bovennatuurlijk karakter draagt, omdat het zo lang duurt. Mozes bracht twee maal een periode van 40 dagen en nachten door in de tegenwoordigheid van God, zonder te eten of te drinken. (Deut.9:9,18, Ex.34:28)
   Ook het vasten van Elia op zijn tocht naar de Horeb kan als een bovennatuurlijk vasten opgevat worden, 40 dagen en nachten door de gloeiende woestijn zonder voedsel. (1.Kon.19:8) In het algemeen vasten christenen niet op een dergelijke wijze, tenzij Christus hen dit duidelijk maakt in echte geestelijke noodsituaties, b.v. bij sterke bezetenheid door boze geesten.
4. Het gedeeltelijke vasten. De nadruk ligt hier op de beperking van voedsel, in tegenstelling tot de volkomen onthouding. In Dan.1:8 besloten DaniÎl en zijn vrienden zich niet te verontreinigen met de koninklijke spijze of wijn van zijn tafel. In plaats daarvan vroegen zij toestemming groenten te eten en water te drinken. Het gevolg was, dat ze na verloop van tijd uiterlijk schoner waren en welvarender dan de anderen, die wel van de koninklijke spijze gegeten hadden. (Dan.1:15)
   Hier ging dat net als alle andere vormen van bijbels vasten gepaard met het zoeken van God in deze periode door een intensief gebedsleven. Ook Elia werd met eenvoudig voedsel (koeken van meel en olie) bij de weduwe van Sarfath geoefend in zelfverloochening. (1.Kon.17) Ook Elia's tegenhanger in het Nieuwe Testament, Johannes de Doper, was een man van veel vasten, met slechts eenvoudig voedsel: nl. sprinkhanen en wilde honing.

Intentie en motivatie

In Zach.7:5 staat: "Wanneer gij hebt gevast ... hebt gij dan inderdaad voor MIJ gevast?" Vele gelovigen vragen zich in de geest van deze tijd af: Wat heb IK eraan; en komen bij het vasten alleen tot de lichamelijke voordelen van een stimulering van een goede gezondheid of genezing. (hierover komen we nog te spreken) Maar onze motivatie om te vasten moet niet IK-gericht zijn, maar Christus-gericht! Jezus sprak over deze motivatie. Iets wat op zichzelf goed is, kan in Gods ogen waardeloos worden, als het uit verkeerde overwegingen gedaan wordt. Zie Jes.58:3-6.
Het vasten was, ondanks alle vertoon van vroomheid, gemotiveerd door eigenbelang en zelfzucht. Geen wonder dat God verontwaardigd vroeg in vers 5: "Zal dit het vasten zijn dat IK verkies?" (Verg. Zach.7:5)

Dit alles ontheft ons niet van onze verantwoordelijkheid. We moeten bereid zijn de zelfdiscipline en het zelfonderzoek te aanvaarden, maar het uiteindelijke initiatief ligt bij Christus. Vaak is zelfs het regelmatig vasten van toepassing. Natuurlijk mogen we nooit een slaaf van een regel worden. (Gal.5:18)
Toen JoÎl uitriep: "Heiligt een vasten", bedoelde hij: Reserveer die dag voor God. Dit is een eerste vereiste, wil ons vasten voor Hem aanvaardbaar zijn. Dan denken we niet meer aan ons eigen voordeel, maar verliezen onszelf in aanbidding, liefde en lofprijzing als wij vasten voor God. Zo vastten de leiders van de Gemeente in AntiochiÎ bij de dienst des Heren (Hand.13:2) Zie ook de profetes Anna in Luk.2:37.
Als we met deze motivatie Hem dienen, zal als een soort hemelse toegift dit voor onszelf een grote zegen meebrengen, omdat God het verborgene ziet en er een welgevallen in heeft ons openlijk te belonen.

Bijbelse intenties om te vasten

1. Persoonlijke heiliging
   Ps. 69:11 "Ik weende onder het vasten van mijn ziel." Nederigheid is vaak het hoofdbestanddeel van ware heiligheid. Daarom kan het zinvol zijn, net als David, ons van tijd tot tijd te verootmoedigen onder vasten. Voor de vrome IsraÎliet betekende vasten verootmoedigen, maar ook vaak rouw bedrijven. (Ezra 8:21, Jes.58:3, 1.Sam.7:6, Neh.9:1,2)
   Ook als voorbereiding tot een bepaalde taak kan vasten en persoonlijke heiliging zeer bijbels zijn. Voorbeelden zijn de 40 dagen vasten van de Here Jezus en de afzondering voor hun apostolische bediening van Barnabas en Paulus (Hand.13:3)
   Van de eerste zendelingen werd geen afscheid genomen met een kopje koffie, maar de inwijdingsdienst ging gepaard met vasten. Later zien we dat dezelfde mensen in iedere gemeente oudsten aanstelden onder bidden en vasten. (Hand.14:23)
2. Gods stem te horen
   Ezra 8:23: "dus vastten wij en smeekten onze God hierover en Hij liet zich door ons verbidden." (JoÎl 2:12, Jer.29:13,14) Andrew Murray zegt hierover: Vasten helpt ons uitdrukking te geven aan de beslissing alles op het altaar te leggen, het verdiept en bevestigt onze toewijding, zodat we onszelf volkomen overgeven om datgene te bereiken wat wij voor het Koninkrijk Gods zoeken.
3. God tot andere gedachten te brengen
   Jona 3:5,10 "En de mannen van Nineve geloofden God en riepen een vasten uit ... Toen God zag wat zij deden ... berouwde het God over het kwaad dat Hij gedreigd had hun te zullen aandoen." Dit lijkt een theologisch probleem, immers God is toch onveranderlijk, onfeilbaar (Mal.3:6).
4. 
   Het blijkt dat Jona's aankondiging van het naderende gericht aan een voorwaarde was verbonden, hoewel dit aan Jona zelf niet duidelijk geopenbaard was en hij ook dat niet preekte aan de Ninevieten. (Jer.18:7,8, 1.Kon.21:27-29, JoÎl 2:12-14) De grootste stad ter wereld, toen hoofdstad van het Syrische rijk met ongeveer 200.000 mensen, ging vasten in berouw ... En God redde.
5. Gevangenen te bevrijden
   Jes.58:6 "Is niet het vasten dat Ik verkies; de boeien der goddeloosheid los te maken, de banden te ontbinden, verdrukten vrij te laten en elk juk te verbreken? Vasten is niet een last op iemands schouder leggen (Matth.23:4, Jes.58:3), maar juist het tegenovergestelde. De gevangene vrij te maken is de bediening van Jezus Christus. (Luk.4:18,19) EÈn van de opdrachten in Marc.16:17 was: "In Mijn Naam zullen zij boze geesten uitdrijven." Is onze bewogenheid groot genoeg om te vasten en te bidden voor hun bevrijding. (De Here Jezus wijst hierop in Matth.17:21)
6. Openbaring
   Dan.9:2,3,21,22 "Ik, Daniel, richtte mijn aangezicht tot de Here God om te bidden en te smeken, in vasten. Gabriel sprak tot mij en zeide: Daniel, nu ben ik uitgegaan om u een klaar inzicht te geven. EÈn van de resultaten van het vasten van Daniel was, dat God hem kennis en verstand van allerlei geschriften en wijsheid gaf. Vasten werd een discipline in het leven van Daniel (Dan.9:2,3, 10:1-3) Hij was ÈÈn van de grootsten, waar het openbaringen ontvangen van God betrof. (vgl. Hand.27:21-24)
7. Het lichaam te tuchtigen
   Er wordt gezegd, dat bij een man de liefde door de maag gaat. Bijbels gezien ook bij de vrouw. (Gen.3:6) Het was de verleiding om te eten, waardoor de zondeval een feit werd.(vgl. Ex.16:3; Gen.9:20,21; Gen.25:28; Hebr.12:16,17; Num.11:4,5; 21:5; Ps.78:29-31; Ps.106:15; 1.Sam.2:29; 1.Kor.11:20-22; 1.Kor.10:6,7)God stuurde echter de "Tweede Adam". Hij kreeg de aanval van dezelfde verleider te weerstaan. Niet in de volmaakte tuin van Eden, maar in een verlaten woestijn, gekweld door een intense honger na een lange vastentijd. Hij weerstaat de verleiding van de duivel glansrijk: Matth.4:3-11 "Er staat geschreven: Niet alleen van brood zal de mens leven, maar van alle Woord dat uit de mond Gods gaat."
   Voor de wederkomst van de Here Jezus zal het zijn als de tijden van Noach. Laten de mensen niet onvoorbereid zijn. (Matth.24:37,38; Luk.12:45,46; 21:34) Paulus zegt in 1.Kor.9:27: "Ik tuchtig mijn lichaam en houd het in bedwang om niet na anderen gepredikt te hebben, wellicht zelf afgewezen te worden." (Het gaat hier niet over het in de hemel komen, maar over het behalen van "een kroon".)
   Wie niet in staat is met Gods kracht zijn eetlust te bedwingen, heeft vaak een gebrek aan zelfdiscipline, d.i. geen kenmerk van discipelschap. Ook het verband tussen overdadig eten en stimulering van seksuele begeerten is een algemeen erkend feit. (Jes.5:7; Deut.32:15,16; 1.Kor.7:5; Rom.13:14; Tit.2:12; 1.Petr.2:11)
8.  

Bijbels vasten is geen ascese

Zelfbeheersing is echter een vrucht van de Heilige Geest, die ontspruit aan het goddelijk leven in ons door het geloof in Jezus Christus en is dan een gewoonte van een gedisciplineerd leven.

Lichamelijke reacties

We onderscheiden drie fases:

1. De eerste fase duurt een paar dagen, waarin een verlangen is naar voedsel. Als dit voorbij is, is de gedachte aan eten wel heel aangenaam, maar een echt verlangen of sterke verleiding is er niet meer.
2. De tweede fase kenmerkt zich door slapte en zwakheid en kan 2 ý 3 dagen duren. In deze fase lijkt er voor iedere beweging een speciale wilsinspanning nodig.
3. In de derde en gemakkelijkste fase is een toenemende kracht, als men weinig of niets meer geeft om voedsel. Daarna pas (kan zijn bij 21 dagen, soms pas na 40 dagen) komt de genoemde hongerfase. Natuurlijk is het van belang tijdens de gehele periode goed te drinken.

Soms raad men klysma's (darmspoelingen) aan, omdat de darmbeweging stil ligt. Liever geen laxerende middelen. De ontslakking van het lichaam staat bij de vastenkuur in het middelpunt, want de oude depots vormen de oorzaak van veel ziektes, zoals b.v. de stofwisselingsziektes, leveraandoeningen en zelfs soms kanker. Als het vetweefsel wordt afgebroken, komen er gifstoffen vrij, die in de bloedsomloop terechtkomen en in het begin het lichaam overspoelen.

Bij chronische zieke en labiele patiÎnten is het dringend aan te bevelen onder dokters/pastors toezicht te vasten. (of b.v. in een kliniek) Door de toename van stofwisselingsprodukten in het bloed wordt het biologische zuur-base evenwicht wat verschoven. Dit kan met wat hoofdpijn gepaard gaan. Aangezien ook de lichaamstemperatuur iets daalt, heeft iemand die vast het vaak koud.

Tegelijk daalt door de vastenkuur de grondstofwisseling. Bovendien gaan de klieren met interne secretie langzamer werken. Ook heeft vasten een reinigend en vernieuwend effect op het bindweefsel, waarin zich schadelijke stoffen hebben afgezet. Het vasten heeft dan ook een veel ingrijpender effect op het lichaam als een heet bad of een massagebehandeling. Het geeft een sterke prikkel op het vegetatieve zenuwstelsel en de hormoonhuishouding. Tenslotte wordt het afweersysteem en ontgiftigingssysteem van het lichaam geactiveerd, en komt het tot de psychische omschakeling van de derde fase, waarin men zich, ook lichamelijk, lekkerder voelt; meer energie en elan heeft.

Wie niet mag vasten

1. Kinderen mogen beslist niet (zonder medische begeleiding) vasten.
2. Net zo min mogen chronisch zieken en labiele mensen dit zonder dokters/pastor begeleiding doen.
3. Mensen met te sterk werkende schildklier (hyperthyreoidie) b.v. ziekte van Basedow.
4. Mensen met tuberculose, kanker; in het bijzonder leukemie, hetzij dan onder dokters/pastor controle.
5. Mensen met suikerziekte.

BeÎindigen van vasten

Na een langere vastenkuur van meer dan 20 dagen moet men binnen een week normaal gesproken weer op het normale eetpatroon zijn. Als u samen met God een bepaalde lengte van vasten hebt afgesproken, laat u niet in de verleiding brengen eerder te stoppen, hetzij door bemoediging, hetzij moeilijkheden of ontmoediging. De bijbel vermeldt een tragisch voorval van een profeet, die van God een belangrijke opdracht kreeg en moest vasten. Maar de vijand verlokte hem, zodat hij zijn vasten voortijdig verbrak, met alle noodlottige gevolgen van dien. (1.Kon 13)

Het is heel goed mogelijk dat u na de vastentijd een veel grotere vrijmoedigheid met bidden hebt dan ervoor. Vaak een vrucht van de tijd die u met Christus hebt doorgebracht. Zowel voor uw ziel als lichaam kan er een "lentetijd" aanbreken. U kunt net als de Heer uit de woestijn van het vasten terugkeren, "in de kracht des Geestes" met de verwachting dat de werken van God en de genadegaven van Christus in u geopenbaard zullen worden, zoals ook in Hem.

Gerard Feller
april '94

Literatuur: