PSYCHOSOMATIEK IN SPREUKEN

© Door Gerard Feller

Het boek spreuken geeft ons de toepassing van de wijsheid van God die de hemel en aarde schiep, op de verschillende facetten van het leven in deze wereld van verwarring en verval. God bepaalt ons in dit boek bij zijn onmetelijke genade door Zijn Wijsheid toe te passen op de omstandigheden van ons praktisch leven. Hij toont ons met Zijn eigen inzicht wat de gevolgen zijn van alle wegen, waarin een mens zou kunnen wandelen, Dit niet zo zeer in de vorm van een wetboek, maar een boek dat handelt over de wereld, en over het bestuur van God.
Veel is te lezen over het principe dat de mens oogst wat hij gezaaid heeft. Vaak zijn er twee wegen te onderscheiden in het boek. De Goddelijke weg voor het gedrag van de mens, en de onderscheiding van wat het hart van de mens voortbrengt en de gevolgen daarvan. Aan iemand die onderworpen is aan het Woord, worden middelen gegeven om de weg van eigen wil en dwaasheid van het hart te vermijden. Het hart alleen is onbekwaam om de draagwijdte te verstaan van veel handelingen, die het ons ingeeft.
Spreuken bepaalt ons bij de Wijsheid en Voorzichtigheid om ons te behoeden. Tevens om ons te gewennen om onderworpen te zijn aan de gedachten van God. De voorschriften leiden tot praktische blijdschap in deze wereld. Het onderwerp is de vreze des Heren. Dat ons gedrag en ons denken ook consequenties heeft t.a.v. ons lichaam is overduidelijk in dit boek.
Er is een direct verband tussen het rekening houden met God en ons lichamelijk welzijn. We vinden dit b.v. in Spreuken 3:5-8

"Vertrouw op de Here met uw ganse hart en steun op uw eigen inzicht niet. Ken Hem in al uw wegen, dan zal Hij uw paden recht maken. Wees niet wijs in eigen ogen, vrees de Here en wijk van het kwaad en het zal MEDICIJN WEZEN VOOR UW VLEES, EN LAFENIS VOOR UW GEBEENTE".

Daarom spoort de Heilige Geest ons aan in 4:10

"Mijn zoon hoor en neem Mijn redenen aan en de jaren des levens zullen u vermenigvuldigd worden".

Omgekeerd kan men stellen dat een vleselijk levenswandel van een wedergeboren christen zijn leven op aarde kan bekorten.

In de eerste instantie is ziekte en dood natuurlijk volgens de Bijbel, het gevolg van de zonde(n). Natuurlijk willen we niet beweren dat de levensduur van een christen op aarde evenredig is met de mate van het leven door de Geest. Daarvoor geeft de Bijbel genoeg andere redenen van ziek zijn aan. (zie Promise 1ste jrg.nr.2).
In dit artikel willen we ons beperken tot de psychosomatische klachten van een CHRISTEN. D.w.z. lichamelijke klachten die het gevolg zijn van innerlijke onvrede, die ontstaat door een vertroebeling van het gemeenschapsleven met de Heer.
Leven met God daarentegen onder leiding van de Heilige Geest die ons leven is, heeft over het algemeen een grote, zegenende invloed op ons lichaam. Spreuken 4:20-22:

"Mijn Zoon sla acht op Mijn woorden, neig uw oor tot Mijn uitspraken. Laat ze niet wijken uit uw ogen, bewaar ze diep in Uw hart Want zij zijn leven voor wie ze vinden GENEZING VOOR HET GANZE LICHAAM".

Innerlijke vrede, waaruit voortvloeit een lang en gelukkig leven, verkrijgt men volgens de bijbel door het onderhouden van Gods geboden. Spreuken 4:4:

"Onderhoud Mijn geboden, opdat gij moogt leven".

Een wedergeboren Christen, die alleen op zichzelf of op een ander of op de omstandigheden ziet, maar niet op Christus, zal gebukt gaan onder een schuldig geweten, hetwelk een last is die door het lichaam bijna niet te dragen is.
Iemand die Christus niet ziet of kent in zijn wegen, steunt op zijn oude natuur, het oude hart, waaruit niet veel goeds komt: Marc. 7:21:

"Wat van binnenuit uit het hart der mensen komt, zeg de Here Jezus, dat maakt de mens onrein".

Uit het hart komt diefstal, moord, echtbreuk, kwade overleggingen, hoererij, hebzucht, boosheid, list, onmatigheid, een boos oog, godslastering, overmoed, onverstand. Al die slechte dingen, komen van binnenuit naar buiten en maken de mens onrein. Hier vinden we de psychosomatische oorzaken duidelijk beschreven.

In het bijbels denken over de wedergeboren mens, is het zo, dat de Heilige Geest, die een gelovige ontvangt, onze geest leidt. En onze geest leidt ons lichaam. Leven we door de Geest, dan zal dat zijn heilzame werking op ons lichaam hebben. Leven we uit het vlees, uit ons oude hart, dan doven en blussen we de Geest en zal wat uit het oude hart komt de mens verontreinigen en ziek maken.
De tegenstelling tussen vleselijk leven en leven door de Geest en hun werking op het lichaam vinden we in Spreuken 14:30

"Een zachtmoedig hart (leven door de Geest) is leven voor het vlees, maar nijd (vleselijk) is verrotting der beenderen".

Verrotting der beenderen is dus te zien als gevolg van innerlijke spanningen op het lichaam. Uit het bovenstaande blijkt dat bij verrotting van beenderen niet alleen het skelet, maar het gehele lichaam pijn doet en door zonde is aangetast.

Een van de meest voorkomende innerlijke spanningsoorzaken waar veel wedergeboren christenen aan lijden zijn wel onbeleden zonden. Veel psychosomatische klachten vinden hier hun oorsprong.

Spreuken 28:13:.

"Wie zijn overtredingen bedekt zal niet voorspoedig zijn, maar wie ze belijdt en nalaat, die vindt zijn ontferming".

(vlg.Ps 32:3,4)

Net als de Psalmen 51, 38 en 32 spreken de Spreuken over lichamelijke ongemakken door emotionele reacties van ingewanden, een neergebogen geest.
God is een heilig God, die geen zonde in Zijn nabijheid duldt, die geen gemeenschap heeft met ons vleselijk leven en waarin ons lichaam niet geleid wordt door de heilzame werking van de Heilige Geest, maar door onze (oude) geest. Psychosomatische klachten op grond van onbeleden zonden zijn voor de Here die alles doorziet een gruwel. Spreuken 5:21-23:

"Want voor de ogen des Heren liggen ieders wegen open, Hij weegt al zijn gangen. Zijn ongerechtigheden vangen de goddeloze, in de strikken zijner zonde raakt hij vast. Hij sterft, omdat tucht hem ontbreekt, door zijn grote dwaasheid verdwaalt hij".

Schuld belijden is bij deze psychosomatische klachten de remedie die verlichting en blijdschap geeft.
Belijden is erkennen en toegeven dat men gezondigd heeft tegen God (en de naaste).

"Mijn zonden maakte ik U bekend en mijn ongerechtigheden bedekte ik niet".

(Ps 32:5) Het gevolg lezen we in vers 7:

"Gij omringt mij met jubelzangen van bevrijding".

Belijden wil zeggen: hetzelfde zeggen wat God zegt over de zonde. Alleen door zijn zonden te belijden kan een mens rechtvaardig voor God staan (in gemeenschap) of zoals Spr. 15:13 zegt:

"Een blij hart maakt het aangezicht vrolijk, maar door harteleed wordt de geest verslagen".

Als een wedergeboren mens vrijmoedig God nadert, met een waarachtig hart in de volle verzekerdheid van het geloof, met een hart dat door besprenging (Belijdenis) gezuiverd is van besef van kwaad, en meteen het lichaam, dat gewassen is met zuiver water (door het waterbad van het Woord) (Hebr. 10:19-22), dan wordt het hart blij en verheugd in de Heer en zal het medicijn wezen voor het vlees en lafenis voor het gebeente, of zoals een andere tekst uit Spreuken zegt, Spreuken 17:22:

"Een vrolijk hart bevordert de genezing, maar een verslagen geest doet het gebeente verdorren".

Bij het belijden van zonden behoort ook het berouw hebben en afstand nemen van de zonde. De zonde mag nooit gebagatelliseerd worden, dat maakt de problemen alleen groter. Dit gebrek aan realiteitsbesef wordt in Spreuken analogisch voorgesteld. Spreuken 25:20 Hij of zij is

"Als iemand die een kleed uittrekt op een koude dag, als azijn op loog, en wie liedjes zingt bij een treurig hart".

We moeten dus niet namaak blij zijn, met een treurig hart is slechts één oplossing voor een geest en lichaam dat neergedrukt wordt door de last der zonden. Dat is toegaan tot de genadetroon van God, en voor God uitspreken de ware aard en last van de zonde om zo door vergeving vrij te staan in de gemeenschap met de Heer.
Niet allerlei buitenkanttherapieën, zoals werktherapieën of speltherapieën die de mens een tijdje afleiden, zodat hij niet voortdurend aan de zonde denkt. Ook een tijd lang hard werken, of zich storten in allerlei futiliteiten richt de verslagen geest niet op van iemand die gebukt gaat onder de last van een schuldig hart.

Het verband tussen geestelijke en lichamelijke problemen wordt in Spreuken steeds benadrukt. In Spr. 18:14 staat:

"De geestkracht van de mens houdt hem staande in zijn lijden, maar een neerslachtige geest, wie zal die opbeuren?"

We kunnen uit deze tekst opmaken dat emotionele problemen veel ernstiger zijn dan lichamelijke pijn, gevoeld bij ziektes. Pijnlijke gevoelens zijn over het algemeen erger dan lichamelijke pijnen. Vaak richt men zich alleen op de gevolgen van emotionele klachten en komt men in de therapie niet verder dan "buitenkantwerk". Zo kan het soms zijn dat iets wat in eerste instantie bijkomstig lijkt, de kern van het probleem is.
Zo kunnen depressieve gevoelens die voortkomen uit het feit dat men zijn werk niet naar behoren verricht, een oorzaak in plaats van een gevolg zijn. Soms is de diepste oorzaak van depressieve gevoelens luiheid. Ook Spreuken noemt dit. Spr. 19:24:

"Al heeft de luiaard zijn hand in de schotel gestoken, hij brengt ze niet eens aan de mond".

Ook in Spr. 24:30-34 vinden we een beeld van een luiaard:

Toen ik de luiaard zag, trok ik een les daaruit: "Nog even slapen, nog even sluimeren, nog even liggen met gevouwen handen, daar komt uw armoede aangelopen en uw gebrek als een gewapend man".

In Spr. 6:9-19 lezen we meer over deze luiaard in wiens hart draaierijen zijn en die aldoor kwaad smeedt en twist stookt.
Een luiaard komt in een vicieuze cirkel terecht. Een cirkel van toenemende zonden en belasting van hart en lichaam. Schuld van nalatigheid. Schuld van beloven, maar niet doen, schuld voelbaar als anderen op hem rekenen. Hierdoor ontstaan vaak depressieve gevoelens, waardoor iemand zijn werk niet kan doen en de cirkel is rond. Gevangen in de ban van de zonde.
Lui zijn is één van de vele voorbeelden van de zonden die het hart en het lichaam van de mens belasten. Klachten die men over het algemeen psychosomatisch noemt, die de mens vermoeien en belasten. In Matth. 11:28, zegt de Here Jezus:

"Komt allen tot Mij, die vermoeid en belast zijt, en Ik zal u rust geven, neemt Mijn juk op en leert van Mij, want Ik ben zachtmoedig en nederig van hart en gij zult rust vinden voor uw zielen".

Of zoals Spreuken het kernachtig uitdrukt. Spr.10:27-28:

"De vreze des Heren vermeerdert de dagen, maar de jaren der goddelozen worden verkort. De verwachting der rechtvaardigen is vreugde, maar de hoop der goddelozen gaat teniet. De weg des Heren is een beschutting voor de oprechten".

Ook voor de mensen met psychosomatische klachten is er een heilzame weg, soms heeft men een christelijke hulpverlener nodig, die duidelijk moet maken dat goede raad alleen bij God en Zijn Woord te vinden is. Spreuken 19:20:

"Luister naar raad en neem vermaning aan, opdat gij tenslotte wijs wordt".

Christelijke hulpverlening is gerichte hulp op de zin van het leven. Ingericht naar Gods Woord, gericht op Zijn eer en Zijn genezing van de totale mens. Dat leidt tot de volheid van Christus in lichaam ziel en Geest. Spreuken 4:18:

"Maar het pad der rechtvaardigen is als het glanzende morgenlicht, dat steeds helderder straalt tot de volle dag".